6 belangrijke inzichten

1. Inzichten van Hans Louwhoff, COO SURF:
“Gaan we alleen de toekomst tegemoet zoals deze zich ontvouwt, of bouwen we actief aan de toekomst die we wensen?”

Hans Louwhoff, CEO van SURF, trapte het evenement af met tot nadenken stemmende inzichten in het belang van zowel intern als extern zoeken naar innovatie en vooruitziendheid. Hij benadrukte de noodzaak voor organisaties om niet alleen interne uitdagingen aan te pakken, maar ook waakzaam te blijven voor externe trends en ontwikkelingen. Louwhoff spoorde de aanwezigen aan na te denken over de frequentie waarmee zij vooruitziende blik en strategie ontwikkelen, waarbij de noodzaak van flexibiliteit en aanpassingsvermogen bij het anticiperen op de toekomst werd benadrukt. Hij stelde de vraag: gaan we alleen de toekomst tegemoet zoals deze zich ontvouwt, of bouwen we actief aan de toekomst die we wensen? Centraal in de boodschap van Louwhoff stond het idee dat SURF er is om haar publiek de kans te geven iets nieuws te ervaren. Door een cultuur van innovatie en vooruitdenken te bevorderen, wil SURF individuen en organisaties in staat stellen veranderingen te omarmen en positieve transformatie te stimuleren.

2. Inzichten uit de TCL Bacheloropleiding van Fontys Tilburg:
Het belang van het balanceren van innovatie en continuïteit

Monica Veeger, docent en onderzoeker, deelde inzichten over de TCL Bacheloropleiding van Fontys Tilburg, die zich richt op het begrijpen van trends en maatschappelijke veranderingen. In tegenstelling tot traditionele benaderingen moedigt TCL praktijkgericht leren aan en daagt het studenten uit om anders over de toekomst na te denken. Veeger benadrukte de focus van het programma op het observeren van maatschappelijke waarden en de noodzaak om op trends te anticiperen. Ondanks aanvankelijke uitdagingen benadrukt TCL het belang van het balanceren van innovatie en continuïteit, waarbij wordt erkend dat sommige dingen hetzelfde blijven, zelfs als de wereld verandert. De toewijding van Fontys aan vooruitstrevend onderwijs is duidelijk: afgestudeerden van TCL zijn toegerust om toekomstige behoeften aan te pakken in functies als trendconsultants en sociale conceptontwerpers. Veeger benadrukte de noodzaak van flexibiliteit en aanpassing in een onzekere toekomst.

3. Inzichten van Derek-Jan Fikkers, Universiteit Twente: 
Een meer flexibele benadering van strategische planning 

Derek-Jan Fikkers, directeur strategie en beleid aan de Universiteit Twente, deelde waardevolle inzichten in de uitdagingen en strategieën rondom institutionele planning en foresight. Hij benadrukte een verschuiving weg van de focus op systemisch en institutioneel niveau, waarbij hij de noodzaak benadrukte van een meer flexibele benadering van strategische planning. Fikkers benadrukte het belang van instellingen die eigenaar zijn van hun toekomstige inzichten en strategische planning. Hij merkte echter op dat deze rapporten soms abstract en vaag kunnen zijn, waardoor een heroverweging van het strategische planningsproces noodzakelijk is.

Demografische, economische en politieke uitdagingen vragen om een ​​verandering in de strategische aanpak, waarbij afnemende studentenaantallen en veranderende taalprogramma's aanzienlijke hindernissen vormen. Fikkers benadrukte de dringende noodzaak van reorganisatie en strategische planning om deze problemen aan te pakken.

Tijdens het seminar beantwoordde Fikkers vragen over het herontwerpen van institutionele systemen. Hij pleitte voor een terugkeer naar het doel, het ter discussie stellen van aannames en buiten de gebaande paden denken om achteruitgang en problemen aan te pakken. 

Fikkers benadrukte ook de inspanningen van de Universiteit Twente bij het decentraliseren van strategische planning en operationele verbeteringen, waarbij hij de noodzaak benadrukte van vooruitziende capaciteit binnen institutionele bouwstenen.

Bij het aanpakken van de zorgen over de rigiditeit in de institutionele cultuur erkende Fikkers de uitdagingen van het bewerkstelligen van verandering en benadrukte hij het belang van samenwerking tussen kortetermijn- en langetermijndoelen. Hij pleitte voor een evenwichtige aanpak die beide perspectieven integreert om effectief door institutionele veranderingen te kunnen navigeren.

4. Inzichten uit het Universiteit van de Toekomst Project van de TU Eindhoven: 
Ambitieuze moonshot-doelen richting 2050 

Chantal Brans, programmamanager onderwijsinnovatie, en Marcello Sala, projectleider ‘Universiteit van de toekomst’, van de TU Eindhoven deelden inzichten in hun innovatieve University of the Future-project, waarbij ze een theorie van innovatieruimte benadrukten die interdisciplinaire samenwerking en ambitieuze moonshot-doelen bevordert.

Het project, dat vooruitkijkt naar 2050, heeft niet alleen tot doel een gewenste toekomst voor de universiteit te voorspellen, maar ook actief te creëren. Centraal in hun aanpak staat het iteratieve proces van het betrekken van belanghebbenden en het visualiseren van ideeën via kaartgebaseerde sessies. Door studenten, personeel, ecosysteempartners en belanghebbenden uit de industrie erbij te betrekken, brengen ze verschillende perspectieven samen in tastbare plannen voor de toekomst.

Brans en Sala benadrukten het belang van het meenemen van mensen in het proces, het aanwakkeren van creativiteit en het bevorderen van openheid van geest. Ondanks de uitdagingen om belanghebbenden verandering te laten omarmen, heeft het project enthousiasme gewekt bij zowel studenten als professoren, waardoor het leuk en visueel aantrekkelijk is om actieve deelname aan te moedigen.

Het project wordt echter geconfronteerd met problemen, waaronder zorgen over inclusiviteit, sessiediepte en het balanceren van wenselijke versus haalbare toekomsten. Bovendien brengt het positioneren van het project binnen de bredere universitaire context uitdagingen met zich mee, maar de voortdurende inspanningen om toekomstplannen te valideren en prioriteit te geven aan diversiteit blijven een integraal onderdeel van het succes ervan.

Uiteindelijk heeft het project Universiteit van de Toekomst tot doel een tastbare impact te creëren door toekomstig beleid en ervaringen te beïnvloeden via whitepapers en tentoonstellingen, en tegelijkertijd een cultuur van actieve participatie en samenwerking tussen belanghebbenden te bevorderen. Door middel van iteratieve reflectie en betrokkenheid stippelt de TU Eindhoven een koers uit naar een gewenste toekomst voor het hoger onderwijs.

5. Inzichten van prof.dr. Deborah Nas, faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft: 
Het belang van uitersten bij vormgeving van toekomstscenario's

Prof. Deborah Nas, innovatieleider bij het centrum voor kwantum & samenleving van de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft, deelde inzichten in twee innovatieve projecten gericht op maatschappelijke impact en strategische vooruitziendheid.

In het Quantum Delta NL-project onderzoekt Nas de maatschappelijke implicaties van kwantumtechnologieën, waarbij zowel hun positieve als negatieve impact wordt overwogen. Ze benadrukt het belang van het overwegen van toegang, regelgeving en mondiale samenwerking, vooral bij het aanpakken van de technologische kloof tussen rijke en arme landen. Nas benadrukt de onzekerheid rond kwantumtechnologieën en pleit voor strategische vooruitziendheid om toekomstige mogelijkheden te navigeren.

Het huidige onderzoek van Nas op het gebied van strategische vooruitziendheid omvat horizonscannen om opkomende problemen en onzekerheden te identificeren, gevolgd door scenario-ontwikkeling en gerichte communicatie. Ze benadrukt het belang van extremen bij het vormgeven van toekomstscenario’s en gebruikt deze om evenwichtige standpunten te construeren en beleid te stresstesten. Nas erkent de uitdagingen die gepaard gaan met het voorstellen van een toekomst die misschien onwaarschijnlijk lijkt, en benadrukt de noodzaak voor wetenschappers om zich bezig te houden met strategische vooruitziendheid.

In het project Mobilisers richt Nas zich op teambuilding en het creëren van een veilige ruimte om de toekomst te visualiseren. Ondanks zorgen dat toekomstscenario's misschien te optimistisch lijken, beschouwt Nas ze als waardevolle gespreksstarters.

Over het geheel genomen benadrukt het werk van prof. Deborah Nas het belang van proactieve betrokkenheid bij opkomende technologieën en strategische vooruitziendheid bij het vormgeven van een wenselijke toekomst.

6. Inzichten van Sandra Mathijssen, Foresight-wetenschapper bij TNO: 
Evenwicht vinden tussen urgentie op de korte termijn en innovatie op de lange termijn

Sandra Mathijssen, toekomstonderzoeker bij de afdeling Duurzame Productiviteit en Inzetbaarheid van TNO, deelde waardevolle inzichten in de proactieve benadering van besluitvorming door middel van toekomstverkenningen.

Mathijssen benadrukte de PRO-SPECT-aanpak (PROfessional Sectoral PerSPECTive), bestaande uit vier belangrijke stappen: scoping, scannen, impactbeoordeling en perspectief bieden. Deze aanpak maakt de identificatie van toekomstige problemen mogelijk, het verzamelen van relevante gegevens, het onderzoeken van potentiële effecten en uiteindelijk het formuleren van geïnformeerd beleid en strategieën.

Ze benadrukte hoe belangrijk het is om bij het nemen van toekomstbestendige beslissingen rekening te houden met verschillende factoren, waaronder technologie, producten/diensten, werkorganisatie en menselijk kapitaal. Via scenariostudies als Project Gini en Project Life Long Learning onderzoekt Mathijssen de impact van technologie, mondialisering en andere factoren op de vraag naar vaardigheden en de ongelijkheid in het komende decennium.

Toekomstverkenningen worden echter geconfronteerd met uitdagingen, waaronder een beperkte benutting, onzekerheid en een discrepantie tussen toekomstige kennis en de beleidspraktijk. 

Mathijssen benadrukte het belang van de betrokkenheid van belanghebbenden, een perfecte timing en het bewaren van een evenwicht tussen urgentie op de korte termijn en innovatie op de lange termijn. Ze benadrukte de noodzaak van concrete actie en pleitte voor gezamenlijke werksessies om opties te bespreken en een toekomstgericht organisatieproces te implementeren, in plaats van vooruitziendheid als een eenmalig project te behandelen.

Concluderend benadrukt het werk van Sandra Mathijssen de waarde van toekomstverkenningen bij het navigeren door onzekere toekomsten, waardoor besluitvormers in staat worden gesteld te anticiperen op uitdagingen en kansen te grijpen in een snel veranderende wereld.

Break-out sessies

Na de kennissessies werden de seminaraanwezigen in subgroepen verdeeld, waardoor discussies mogelijk werden gemaakt over hun respectievelijke foresight-praktijken, verkenningsgebieden en mogelijke rollen voor SURF in dit proces.

Deelnemers bespraken de ethische, juridische en maatschappelijke gevolgen van nieuwe technologieën zoals AI, evenals de verantwoordelijkheden die gepaard gaan met het creëren ervan. Zij waren het eens over de noodzaak om niet langer op toekomstige uitdagingen te reageren, maar zich daar actief op voor te bereiden. Zij stelden voor om stresstests uit te voeren op mogelijke toekomstscenario's om de gereedheid te verbeteren. Ook was men het er breed over eens dat het van cruciaal belang is om mensen te helpen zich de toekomst voor te stellen en vooruitstrevend denken te integreren in de strategieën en het beleid van de organisatie. 

Er werden suggesties gedaan voor SURF om toolkits of soortgelijke hulpmiddelen aan te bieden ter ondersteuning van toekomstgericht denken. Deelnemers benadrukten de waarde van evenementen als deze, vooral voor het stimuleren van discussie en het bevorderen van innovatie. Centraal in hun gesprekken stond de noodzaak voor SURF om dergelijke gesprekken te faciliteren, met de nadruk op herevaluatie en paraatheid voor mogelijke verstoringen.