VR-lesmethode PleitVRij naar volgende niveau getild

We vragen het aan Linde Voorend, projectleider content- en onderwijsondersteuning bij de universiteitsbibliotheek en het Centre for Teaching and Learning van de VU Amsterdam. In die rol beheert ze onder meer het Tech Lab. Ze vertelt: “Ons Tech Lab kent twee onderdelen: 3D printing en VR. Beide technologieën kosten de nodige inspanningen en geld om te beheren. Dat is een taak die je niet bij docenten kunt neerleggen. Zij hebben meer verstand van didactiek dan van techniek. Ze hebben bovendien al een torenhoge werkdruk. We merkten dat het afschrikt als docenten zich ook nog bezig moeten houden met techniek. Ze kiezen er dan voor om maar helemaal geen technologie in te zetten, hoe enthousiast ze ook over een toepassing zijn.”

Want het enthousiasme was groot toen enkele jaren geleden, met geld uit een eerdere ronde van de stimuleringsregeling Open en online onderwijs, PleitVRij werd ontwikkeld. Een VR-omgeving waarbij studenten een bril op krijgen en dan in toga een virtuele ruimte instappen die er precies zo uitziet als de rechtbank in Groningen, de oudste rechtbank van ons land. Daar moeten ze vervolgens hun pleidooi houden voor een ‘echte’ rechter – althans: een virtuele weergave van een echt persoon die terugpraat en vragen stelt. Voorend: “Voorheen oefenden rechtenstudenten het pleiten gewoon in de werkgroep, voor hun medestudenten. PleitVRij biedt ze een realistische ervaring.”

Iteratief doorontwikkelen

Die eerste versie van PleitVRij is ontwikkeld door onder meer Adriaan Wieringa, Sylvia Moes en Gert-Jan Verheij. Daar zijn uiteraard docenten bij betrokken, die met waardevolle input kwamen. Maar Voorend benadrukt hoe lastig het voor hen was om op voorhand de mogelijkheden en beperkingen van de techniek te overzien. “Dat is iets wat je met elkaar gaandeweg in de praktijk moet ontdekken. Zowel docenten als technici kwamen met waardevolle input nadat de eerste versie van PleitVRij was gerealiseerd.” 

Het projectteam was zich er destijds al van bewust dat je een product als PleitVRij agile moet ontwikkelen, in meerdere iteraties. Daarom schreven de drie samenwerkende universiteiten direct in op een nieuwe subsidieronde voor projecten op het gebied van Open en online onderwijs. Met dat geld konden nieuwe brillen worden aangeschaft en kon PleitVRij ook inhoudelijk worden doorontwikkeld.

Technische verbeteringen

Voorend vertelt: “Bij de eerste versie van PleitVRij liepen we nog tegen enkele technische problemen aan. De brillen hadden vaak een storing. En de computers en grafische kaarten hadden onderhoud nodig. Alleen de RUG had een technisch team dat ondersteuning bood. Hierdoor gingen er veel uren zitten in het heen en weer mailen tussen de RUG, VU en UU. In het vervolgproject is er heel erg ingezet op de technische ondersteuning vanuit de VU en UU. De beide universiteiten hebben nu een team dat verantwoordelijk is voor de techniek en voor het ontlasten van docenten, zodat zij absoluut geen technische kennis hoeven te hebben en zich puur kunnen focussen op de didactiek. Ook zijn er nieuwe brillen aangeschaft, die stabieler en betrouwbaarder zijn.”

Didactische doorontwikkeling

Een ander deel van het geld is opgegaan aan het verbeteren van de leeromgeving. Zo is de omgeving nu niet alleen geschikt om te leren pleiten, maar ook om te oefenen als rechter. Voorend: “Studenten uit Amsterdam oefenen nu virtueel hun rol als advocaat met studenten uit Groningen die in de huid van rechter kruipen.” 

Ook de manier van feedback geven is nog verder doorontwikkeld. “Medestudenten beoordelen een advocaat of rechter op vijf verschillende gebieden via een app. De student die heeft gepleit of die de rol van rechter oefende kan een opname van zichzelf en de feedback zelf downloaden vanaf de PleitVRij website. Studenten beoordelen niet alleen de rechter of advocaat, maar oefenen ook met het geven van feedback aan elkaar”, vertelt ze.

Eén van de aspecten waar studenten op worden beoordeeld is de non-verbale communicatie. Met name dat aspect kun je met VR veel beter oefenen dan met klassikale rollenspellen, zegt Voorend. “Bij zo’n rollenspel oefen je met je medestudenten, maar bij PleitVRij heb je een onbekende rechter tegenover je die soms op onverwachte momenten vragen gaat stellen. Dat betekent dat je moet improviseren. Je kunt nog slechts voor een deel terugvallen op ingestudeerd gedrag. In de virtuele omgeving kun je beoordelen wat het met iemands houding doet als hij of zij tegelijkertijd al zijn denkkracht moet inzetten om een goed antwoord te formuleren. Komt de student op zo’n moment nog steeds zelfverzekerd over? Het brengt ook een stukje spanning met zich mee waar studenten mee om moeten leren gaan.”

Toekomstige ontwikkelingen

Hoewel dit vervolg van PleitVRij een aanzienlijke verbetering is van het eerste product, zijn er nog zeker ontwikkelingen mogelijk, zegt Voorend. “Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als studenten vanuit huis feedback kunnen geven. Nu kan dat nog niet, de studenten die feedback geven moeten fysiek op de universiteit aanwezig zijn.”

Ook wordt nog getest met de rol die het gaat innemen in het onderwijs. Aan de VU Amsterdam is PleitVRij tijdelijk verplicht en vrijblijvend geweest. Op dit moment wordt getest met een niet verplichte variant waarbij studenten die deelnemen extra studiepunten kunnen verdienen. “We zijn er nog niet uit wat het best werkt”, zegt Voorend. “We zagen wel dat de deelname fors terugliep toen het helemaal vrijblijvend was.”

Opschalen

Voorend en haar collega’s aan de UU en RUG zijn nu druk bezig andere universiteiten en hogescholen te inspireren met PleitVRij als voorbeeld. Zo spreekt Voorend op de Media & Learning Conference in Leuven over de lessons learned. Een evenement waar zeker een afvaardiging van de Universiteit Leuven aanwezig is, maar daar hoeft ze PleitVRIJ niet meer te introduceren. “Want zij gebruiken de lesmethode al in een standalone versie”, zegt ze.