Open source: cruciaal aan de bestuurstafel, maar wie neemt de leiding?
Open source is niet zomaar een technologie. Het is een essentieel instrument om publieke waarden zoals autonomie, transparantie en samenwerking te waarborgen. Dit werd duidelijk tijdens de Open Source LeiderschapsTop, waar Nathan Ducastel, directeur-bestuurder van VNG Realisatie, een dringende oproep deed: neem open source serieus aan de bestuurstafel.
Staatssecretaris Zsolt Szabó, die via een hologram de aanwezigen toespreekt, en dagvoorzitter, tech-expert en oud-langebaanschaatser Ben van der Burg.
De afhankelijkheid van digitale technologie groeit. Open source biedt antwoorden: het draagt bij aan het vergroten van onze autonomie, geeft transparantie en doorbreekt muren tussen organisaties.
Het is geen vrijblijvende keuze, maar een strategisch instrument dat goed bestuur en innovatie mogelijk maakt. Dit benadrukte staatssecretaris Zsolt Szabó, die via een hologram de aanwezigen toesprak: “Open source is wettelijk verplicht voor de overheid; het is tijd om die stap echt te maken.”
Belangrijke inzichten
Tijdens de Open Source LeiderschapsTop, een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en SURF, kwamen zo’n 130 beslissers en bestuurders uit het publieke domein bijeen in Naturalis om kennis op te doen en elkaar te motiveren. Diverse experts deelden hun inzichten.
"Er zijn zoveel perspectieven gedeeld; mijn begrip van open source groeide door de vele pieken met informatie die van alle kanten bijeenkwamen."
Naast Ducastel kwamen ook andere leiders aan het woord:
Van links naar rechts: Nathan Ducastel (VNG), Ron Augustus (SURF), Bob van Luijt (Weaviate), Melanie Rieback (Radically Open Security), Dirk-Willem van Gulik (Apache Software Foundation) en Jacqueline Rutjens (RDDI)
- Ron Augustus (SURF) benadrukte het belang van autonomie: “Als we technologie niet begrijpen, wordt onze afhankelijkheid groter.” We moeten dus niet alleen bezig zijn met de toepassingen, maar ook met de ontwikkeling van technologie zelf.
- Bob van Luijt (Weaviate) lichtte toe hoe marktwerking in open source zorgt voor betere software. Lees ook de SURF Story met Van Luijt: “De tijd is voorbij dat ict-oplossingen top-down worden ingekocht.”
"Heel veel geleerd van de visies van mensen die in de community actief zijn, zoals hoe organisaties rond open source het ownership kunnen regelen."
- Melanie Rieback (Radically Open Security) waarschuwde voor freemium-modellen: “Open source is leuk, omdat het gratis is, maar heeft wel een goed businessmodel nodig dat in aanbestedingen moet worden uitgevraagd.” Lees ook de SURF Story met Rieback waarin zij illustreert: “Waar je je geld aan uitgeeft, vormt de wereld die je wil bouwen.”
- Dirk-Willem van Gulik ( Apache Software Foundation ) prees de kracht van kennisdeling via open source, waarin je precies dat creëert wat je nodig hebt zonder verlies.
- Jacqueline Rutjens (RDDI, Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding) presenteerde de community Opensourcewerken en de Standaard voor Publieke code.
"Dat we open source meer in de praktijk moeten brengen, is heel duidelijk geworden. En samenwerking stimuleren, want door met elkaar open te zijn, werk je samen aan de kwaliteit en maak je grotere impact."
Karim El Assal van TNO en GPT-NL "Data donaties voor GPT-NL zijn nog steeds heel welkom".
Alle experts waren het erover eens: de kracht van open source ligt in samenwerking. Een mooi voorbeeld hiervan is het GPT-NL project, waarin diverse partijen samenwerken om Nederland technologisch vooruit te helpen. Zoals Karim El Assal (TNO) stelde: “Het draait om integriteit en herproduceerbaarheid. Samenwerken maakt het mogelijk om met beperkte middelen grote impact te creëren.”
Lessen uit de keynotes
Naast motivatie en inspiratie werd tijdens de Top ook duidelijk dat bestuurders en leiders concreet aan de slag moeten met open source. De belangrijkste actiepunten die naar voren kwamen waren:
1. Versterk begrip en kennis bij bestuurders: veel beslissers weten nog niet goed wat open source inhoudt of kan betekenen. Onderwijs, onderzoek en overheden maken al gebruik van opensourcetools, zoals eduroam en OpenConext, maar er is een bredere aanpak nodig.
Tafelgesprek tijdens de Open Source LeiderschapsTop
2. Regel duurzaam beheer: beheer van open source moet expliciet worden meegenomen in aanbestedingen, zodat continuïteit en kwaliteit gewaarborgd zijn.
3. Creëer innovatiebudget: voor digitale autonomie en langdurige investeringen in opensourcetechnologieën is structureel budget nodig.
4. Institutionaliseer open source binnen organisaties: een Open Source Program Office (OSPO) is essentieel om open source goed te organiseren en beheren.
Conclusie: tijd voor actie
Om open source echt te laten werken, is leiderschap nodig. Dat begint bij bestuurders die open source niet langer als een keuze zien, maar juist als een strategische prioriteit. Alleen dan kunnen we publieke waarden waarborgen en digitale autonomie realiseren.
Lees meer over hoe open source publieke waarden versterkt in het Open Source Magazine.
Tekst: Maureen van Althuis en Evelyne Hermans
Foto's: De Beeldredaktie
'Open source: cruciaal aan de bestuurstafel, maar wie neemt de leiding?' is een artikel van SURF Magazine.
Terug naar SURF Magazine
Vragen naar aanleiding van dit artikel? Mail naar magazine@surf.nl.