Geneeskundeonderwijs laten voortborduren op elkaars leermaterialen

Dat werd SOLGEN, wat staat voor Samenwerkende Open Leermaterialen Geneeskundeonderwijs. Tijdens zijn coschappen stond Stijn Bos op de OK en de chirurg wilde hem tijdens de operatie een plaatje van een lever laten zien. Het enige geschikte wat ze vonden was een zwart/wit afbeelding uit een stokoude atlas. Bos: “Ik dacht: waarom is het zo moeilijk om online een goed plaatje te vinden? Moet dat niet veel makkelijker zijn?” Het betekende de start van project Tulip, dat zich focuste op het online maken van leermaterialen op het gebied van interne geneeskunde. Hij wierf medisch specialisten, huisartsen, aanbieders van (gesloten) leermaterialen en studenten om samen vorm te geven aan een nieuwe online leermethode voor interne geneeskunde. Bestaand leermateriaal werd online gezet en er werd  content aan toegevoegd. Het geheel werd gratis open beschikbaar gesteld onder de CC-licentie CC-BY 4.0 aan geneeskundestudenten wereldwijd, zonder inlog en zonder gedoe met copyrights. 

E-learning bibliotheek 

Zijn eigen ziekenhuis, het toenmalige AMC, was dusdanig enthousiast dat ze ook graag de leermaterialen van de andere geneeskundegebieden online beschikbaar wilden maken. Dat werd de volgende uitdaging voor Bos en zijn project Tulip. Hij richtte een stichting op, zodat het een neutraal project voor alle faculteiten werd. Het lukte hem om de volledige e-learningbibliotheek van het AMC online toegankelijk te maken, zonder copyright. Op dat moment werd ook de fusie tussen het AMC en VUMC een feit. Dat leidde tot nog meer uitwisseling van materialen. Want de beide ziekenhuizen raakten gewend om veel intensiever samen te werken. Ze maakten bijvoorbeeld ook gebruik van elkaars docenten. 

Toegang tot bronmaterialen 

Er was echter nog één aspect waar Bos zich aan ergerde. “We hadden in het verleden sommige leermaterialen wel voor iedereen toegankelijk gemaakt, maar je hebt als docent geen toegang tot de bron. Dat betekent dat als je een e-learningmodule in je eigen onderwijs wilt gebruiken, je niet de mogelijkheid hebt om ‘m wat aan te passen. Of je gebruikt de module zoals die is, of je bouwt iets soortgelijks helemaal na. Dat is natuurlijk ontzettend veel werk en zonde van de tijd.” 
Reden om bij SURF een subsidieaanvraag in te dienen voor het project SOLGEN. Waar bij Tulip de focus lag op de online beschikbaarheid, ligt bij het project SOLGEN de nadruk op het samenwerken en open maken van de materialen. Bos: “Het doel van SOLGEN is dat docenten kunnen voortborduren op elkaars werk. Je kunt een boekhoofdstuk of e-learningmodule downloaden, aanpassen, voorzien van je eigen logo en toepassen in je eigen onderwijs, zonder dat je je druk hoeft te maken over copyright.” 

Behalve dat dit het werk van docenten vergemakkelijkt, hoopt Bos ook dat het leidt tot meer harmonisatie tussen geneeskundeopleidingen. “Want nu zijn er best nog wel wat verschillen, en dat is vreemd, want je maakt allemaal wel gebruik van dezelfde inzichten. Het zou mooi zijn als docenten elkaar door SOLGEN beter leren kennen. Als je voortbouwt op het werk van een ander, dan heb je misschien nog een vraag voor die ander. Als je elkaar leert kennen en kennis deelt, leidt dat onherroepelijk tot innovatie”, zegt Bos. Dat ziet hij immers ook gebeuren bij zijn broer. Die is ICT-er in Silicon Valley en diep geïntegreerd in de open source softwarecommunity. De droom van Bos is dan ook dat er ook in het geneeskundeonderwijs een wereldwijde community ontstaat van mensen die voortbouwen op elkaars werk. Op zo’n manier dat geneeskundeopleidingen van Maleisië tot Argentinië en van New York tot Amsterdam van elkaars kennis profiteren en elkaar beter maken.  

Resultaat 

De samenwerking tussen docenten via SOLGEN moet nog versnellen. Maar studenten weten de open en online leermaterialen gelukkig goed te vinden. Ze worden niet alleen in Nederland, maar ook in Mexico en India veel gebruikt. Bos: “We horen dat studenten heel blij zijn dat alles gratis is en vrij toegankelijk, zonder inlogs et cetera. We gebruiken bovendien dezelfde open source plug-in die studieboekenuitgever BSL ook gebruikt en die het mogelijk maakt om teksten te arceren, iets in de kantlijn bij te schrijven en die aantekeningen met anderen te delen. Ook dat wordt hoog gewaardeerd.” Het leidt ertoe dat de leermaterialen niet alleen worden gebruikt bij geneeskunde, maar ook bij de verpleegkundigenopleidingen.  

Hij timmert nu hard aan de weg om docenten nog beter te informeren over de voordelen van het open karakter van de leermaterialen. “We hebben gelukkig al wat ervaring met het bedrijven van PR. Verschillende medische tijdschriften besteden er aandacht aan. Zo hopen we dat steeds meer artsen en geneeskundedocenten een bijdrage willen leveren aan het ontwikkelen van open en online leermaterialen.”  

Zijn droom is dat de SOLGEN-community ooit zo groot wordt als de open source softwarecommunity. “Dat begon ook dertig jaar geleden met de visie van één man die code voor een besturingssysteem open en online maakte. Dit software, Linux, zit nu in het hart van de snelste computers ter wereld. Vrijwel alle grote bedrijven werken ermee. Bovendien wordt het open source-concept nu overal toegepast. Honderdduizenden software-engineers wereldwijd werken aan vele honderden open source applicaties. Hoe geweldig zou het zijn als we dit ook ooit voor geneeskundematerialen bereiken?”