De leerroute van de toekomst: hoe Windesheim de regie bij de student legt
Hoe geef je studenten écht de regie over hun eigen leerproces? Bij Windesheim werken informatiemanager Anton Meijer en business architect Hans Kok sinds 2018 aan een onderwijsmodel waarin de student centraal staat. Inmiddels volgen ruim 2800 studenten een persoonlijke, flexibele en uitdagende leerroute. Hoe werkt dat in de praktijk?
In het kort
Naam en functie: Anton Meijer (informatiemanager), Hans Kok (business architect)
Organisatie: Hogeschool Windesheim
Thema: Interoperabiliteit
Uitdaging: Hoe kan Windesheim studenten de regie geven over hun eigen leerproces en tegelijkertijd zorgen voor een samenhangend, kwalitatief en goed ondersteund onderwijsmodel?
Oplossing: Windesheim ontwikkelde een studentgedreven onderwijsmodel gebaseerd op leeruitkomsten, ondersteund door een flexibele proces- en ict-architectuur, waarbij studenten actief hun leerroute vormgeven en de instelling een ondersteunende rol vervult.
Anton Meijer, informatiemanager bij Windesheim
In 2017 presenteerde het college van bestuur van Windesheim een gedurfde ambitie: onderwijs waarin niet langer de opleiding, maar de student centraal staat. “Onze visie is dat iedere student uniek is en recht heeft op een eigen leerroute,” vertelt Anton. “Om dat te realiseren, geven we studenten de regie over hun leerproces. Dat is het uitgangspunt bij alles wat we doen.”
Leeruitkomsten als vertrekpunt
Dat uitgangspunt brengt de grote uitdaging met zich mee om de traditionele focus op het aanbod en de opleidingen los te laten. “In plaats daarvan denken we vanuit de student”, legt Anton uit. Dit vraagt niet alleen om een nieuwe onderwijsstructuur, maar ook om een aanpassing van de ondersteunende processen en ict-systemen. “In plaats daarvan denken we vanuit de student”, legt Anton uit. Dit vraagt niet alleen om een nieuwe onderwijsstructuur, maar ook om een aanpassing van de ondersteunende processen en ict-systemen.
De kern van Windesheims aanpak licht in leeruitkomsten. “We organiseren de keuzemogelijkheden van studenten rond leeruitkomsten, die de norm en kwaliteit van het onderwijs bepalen,” licht Anton toe. “Een student kan leeruitkomsten op verschillende manieren aantonen, ze vormen in onze aanpak echt het scharnierpunt. Dat geeft richting aan zowel het onderwijs als onze ict-structuur.”
Student onderdeel van bedrijfsprocessen
Hans Kok, business architect bij Windesheim
Een tweede, essentieel onderdeel van de aanpak is de studentreis. Hans Kok legt uit: “Doordat we studenten de regie geven, worden ze onderdeel van onze bedrijfsprocessen.Dat vraagt om een nieuwe procesinrichting. Hierin zijn studenten de drijvende kracht achter hun eigen leerroute, waarbij Windesheim de ondersteuner is. Natuurlijk hebben we bij Windesheim ook de discussie gehad of studenten die verantwoordelijkheid kunnen dragen. Dat noem ik ‘leeruitkomst 49’: de vaardigheid om regie te nemen over je eigen carrière, een extra leeruitkomst naast de reguliere 48 studiepunten. Deze vaardigheid moeten studenten ook leren, net als alle andere competenties.”
“Regie nemen over je eigen carrière is een vaardigheid die alle studenten moeten leren, net als alle andere competenties.”
Van visie naar praktijk
De implementatie van deze nieuwe werkwijze vraagt om een integrale aanpak. Daarvoor heeft Windesheim verschillende initiatieven opgezet:
- Procestafels brengen medewerkers uit verschillende disciplines samen om, over de grenzen van hun eigen domein of opleiding heen, processen te analyseren en te optimaliseren.
- Onderwijsteams formuleren het beleid en bewaken de consistentie.
- Implementatiemanagers zorgen voor de verbinding tussen ict en de organisatie. Zij begeleiden hun collega’s in het veranderproces.
Zelf oplossingen bouwen
Voor de implementatie van de ict-infrastructuur ontwikkelde Windesheim een 'architectuurplaat’, gebaseerd op de studentreis. Hiervoor werden bestaande modellen geraadpleegd, zoals de HORA en de MORA. Omdat deze bestaande referentiearchitecturen nog niet studentgedreven zijn, ontwikkelde Windesheim zelf een passend model.
“We bouwen een systeem waarin informatie per student wordt vastgelegd”, licht Hans toe. “Dat is nodig voor het stapelen van leeruitkomsten en voor Leven Lang Ontwikkelen. Maar onze aanpak maakt aanbestedingen best ingewikkeld. Leveranciers reageren vaak met: ‘Niemand anders vraagt dit. Dat moet je niet willen.’ Daarom voeren we regelmatig marktverkenningen uit en werken we nauw samen met kleinere leveranciers. In veel gevallen moeten we de oplossingen zelf bouwen.”
Visualisatie van de digitale campus van Windesheim
“We bouwen een systeem waarin informatie per student wordt vastgelegd”
Eigen ontwikkelstrategie
Windesheim kiest ervoor om zelf oplossingen te ontwikkelen die echt een verschil maken, bijvoorbeeld voor de interactie met studenten. Denk aan een applicatie waarin studenten hun leerroute plannen, en een dashboard (MijnWindesheim) waarin ze hun voortgang bijhouden. Veel instellingen gebruiken hiervoor standaardportals van leveranciers, maar Windesheim ontwikkelt dit in eigen beheer.
Voor meer basale functionaliteiten, zoals het vastleggen van resultaten, koopt Windesheim standaardpakketten in. “Of we gaan een samenwerking aan met een leverancier om een nieuw standaardpakket te realiseren,” zegt Anton. “Wel ontwikkelen we alle koppelingen zelf, zodat de systemen aansluiten op onze visie.”
Een veranderende ict-afdeling
Deze transformatie heeft ook de ict-afdeling van Windesheim sterk veranderd. “Zes jaar geleden hadden we 80 medewerkers, waarvan een groot deel functioneel beheerders,” zegt Hans. “Nu hebben we nu ongeveer 130 vaste medewerkers, aangevuld met externen.” Anton voegt toe: “Die groei van de afdeling was een bewuste keuze, omdat we meer expertise in huis wilden halen. Naast functioneel beheerders hebben we nu meer softwareontwikkelaars en analisten in het team. We verschuiven richting development en design, wat nodig is voor het realiseren van onze visie.”
De veranderingen binnen de ict-afdeling richten zich zowel op technologie als op de ondersteuning van de verschillende informatieketens binnen Windesheim: de traditionele informatieketen, gebaseerd op onderwijseenheden, en de informatieketen van de Eigen Leerroute, gebaseerd is op leeruitkomsten.
“De richting die we met Windesheim kiezen met de eigen leerroute biedt vanuit verschillende invalshoeken potentieel voor landelijke samenwerking!”
Twee werelden binnen één organisatie
"Het werken met twee parallelle informatieketens brengt zowel kansen als uitdagingen met zich mee," zegt Anton. "Ons uiteindelijke doel is om afscheid te nemen van de oude informatieketen, maar we laten het onderwijs zelf het tempo bepalen. Het vraagt namelijk veel denkwerk en inspanning om leeruitkomsten en het onderwijsaanbod goed te laten aansluiten op de visie van de Eigen Leerroute. Wat vooropstaat, is dat studenten geen last hebben van deze overgang."
Het naast elkaar bestaan van twee verschillende werkwijzen binnen Windesheim zorgt voor een bijzondere dynamiek. Sommige medewerkers schakelen tussen beide informatieketens, terwijl anderen zich volledig richten op de nieuwe werkwijze. Dit vraagt niet alleen om een praktische aanpassing, maar ook om een cultuurverandering. Implementatiemanagers spelen hierin een sleutelrol.
Hans benadrukt: "De neiging om vast te houden aan de oude werkwijze is sterk. We doen het al jaren zo en het is lastig om daarvan los te komen. We zijn nog niet over het kritische kantelpunt heen, we moeten nog flink wat ‘karretjes omhoogduwen’ om daar te komen”. Koers houden en vasthouden aan een consistente boodschap is volgens Anton en Hans erg belangrijk.
Blik op de toekomst
In februari 2025 zullen de eerste associate degree-studenten afstuderen via de Eigen Leerroute. Het doel is dat vanaf september 2025 alle eerstejaars studenten starten met een Eigen Leerroute.
“Onze focus ligt nu op lokale interoperabiliteit, zodat studenten soepel kunnen switchen tussen opleidingen en domeinen,” vertelt Anton. “Het werken met leeruitkomsten en het loskoppelen van deze uitkomsten van het onderwijsaanbod zijn hierbij cruciaal. Collectiviteit en samenwerking zijn belangrijke doelen voor Windesheim. De richting die we kiezen met de Eigen Leerroute biedt vanuit verschillende invalshoeken potentieel voor landelijke samenwerking!”