"Vernieuwing, diversiteit en inclusie zijn niet losstaand van elkaar"

Universiteiten hebben volgens Zafar nog grote stappen te zetten, waar het gaat om de aansluiting van onderwijs op nieuwe generaties studenten. Dat instellingen technologische trends en ontwikkelingen niet snel genoeg kunnen volgen, is volgens haar één ding, maar het onvermogen om te leren van eerdere ervaringen is een cruciaal verbeterpunt.

“Technologie gaat nu eenmaal tien keer sneller dan een universiteit aankan, dat weten we, en dat weten we allang. We weten ook dat we bij iedere nieuwe technologie niet meteen precies weten hoe we die in het onderwijs kunnen inzetten. Maar we hebben de afgelopen twintig jaar wel vaker met nieuwe technologieën te maken gehad. Het is echt niet de eerste keer dat onderwijs daardoor wordt ontwricht.”

Vaardigheden overbrengen vereist dat je ze zelf ook bezit

Ze verbaast zich over de stress en paniek, en ook frustratie, die dit soort situaties met zich meebrengt. “Dan denk ik, kalm aan en doe rustig, het komt wel goed.” Instellingen moeten hun leervermogen onder ogen zien, want als je dat als organisatie onvoldoende in je hebt, kun je ook niet verwachten dat je jouw onderwijs op zo’n manier inricht dat het voor de toekomstige generatie studenten gaat werken, verduidelijkt Zafar. Immers, als je zelf iets niet kan, kun je ook niet verwachten dat je het kunt leren aan een ander.

Zafar is ondernemend. “Kijk, je hebt entrepreneurs, die zetten bedrijven op, stimuleren de Nederlandse economie en durven risico’s te nemen. Maar je hebt ook intrapreneurs, dat zijn mensen die binnen organisaties ondernemen of ondernemend gedrag vertonen. Die nieuwe kansen spotten, netwerken opbouwen, tot actie komen en initiatief tonen. Het zijn diegenen die ondernemende vaardigheden hebben en deze inzetten om bepaalde dingen gedaan te krijgen. Ondernemende vaardigheden kan je leren en trainen. Wij doen niet anders bij Erasmus Centre for Entrepreneurship.  Ik denk dat ik bij de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) vooral een intrapreneur ben.”

Innovatie is het perspectief van veel verschillende personen

Een carrière in het onderwijs was nooit het plan. De advocatuur ingaan wel. Tot ze tot de conclusie kwam dat ze zich niet kon vinden in de corporate cultuur daaromheen. “In 2012 ben ik het onderwijs ingerold en daarbinnen was het voor mij belangrijk dat ik bij elk programma en elk project nieuwe competenties opbouwde. Zo leerde ik structureler en regelmatiger reflecteren en terugschakelen om anderen mee te nemen.”

Ze heeft nooit langer dan drie jaar op dezelfde plek gezeten en sinds 2022 is Zafar directeur van het Erasmus Centre for Entrepreneurship. “Waar ik nu zit, ik voel me als een vis in het water. Ik werk met jonge, zeer getalenteerde mensen en we hebben gezamenlijk enorm diverse competenties. Ook zijn we met wel tien verschillende nationaliteiten in een team van zo’n vijftien medewerkers.”

Veel diversiteit en inclusie kun je nu denken. Volgens Zafar denken we bij innovatie, diversiteit en inclusie te veel in hokjes. “Innovatie is niet het perspectief van één persoon. Innovatie is het perspectief van heel veel verschillende personen die zich scharen achter een visie en kansen. Vernieuwing, diversiteit en inclusie zijn niet losstaand van elkaar. Je kunt niet innoveren zonder verschillende perspectieven mee te nemen in je veranderverhaal.

Floreren in multidisciplinaire teams

Gaandeweg heeft ze geleerd dat innoveren geen hobby is, maar een dedicated baan. “Ik kon vroeger met dertig dingen bezig zijn, maar wanneer je de focus op innovatie legt, breng je meer tot stand.” Innovatie moet, vindt zij, ook in de strategie terugkomen en op alle niveaus voelbaar zijn. Daarvoor is het nodig om universiteiten op een andere manier in te richten.

“In multidisciplinaire teams ben ik op mijn best,” zegt Zafar. “Ik ben ook niet het type dat thuis kan werken. Ik heb het nodig om met mensen te zijn en te kunnen communiceren in een directe lijn.” Het idee van multidisciplinariteit komt volgens haar nog te weinig terug in het onderwijs en zij ziet hierin kansen voor verbetering van curricula en onderwijsconcepten.

Meer cross-overs tussen wo, hbo en mbo

“In theorie is het idee dat uitgaat van multidisciplinair en interdisciplinair samenwerken door studententeams leuk. Maar we hebben het niet zodanig breed en doordacht geïmplementeerd, dat je dit terug ziet in het onderwijs.” Ze pleit ook voor meer cross-overs tussen de universitaire wereld en hbo’s en mbo’s. Daarin schuilt nut en noodzaak, want wie in het werkende leven terecht komt, heeft niet alleen te maken met enkel juristen of economen, dan bevind je je tussen mensen van verschillende sociaaleconomische en culturele achtergronden en opleidingsniveaus.

Bovendien is de wereld waarin de nieuwe generaties studenten nu komen te werken, anders dan die van twintig jaar geleden. “En toch houden we stug vast aan onderwijsvormen waarvan we weten dat ze niet werken. Kijk alleen al naar het hoorcollege. Waarom hebben we anno 2023 nog hoorcolleges. Onderzoek geeft aan dat het niet werkt. Studenten hebben al moeite met een TikTok van dertig seconden en dan ga je ze vragen om twee keer drie kwartier stil te gaan zitten.”

Zorgen om een generatie

In haar samengestelde gezin met drie kinderen in de leeftijd van veertien tot en met zestien, ziet Zafar van dichtbij hoe deze generatie het onderwijs ervaart, en ook hoe verschillend de behoeften van lerenden zijn. “De een is een boekenvreter en vindt afleiding in activiteiten op school in een zogenaamde scienceklas met robots en 3D-printers. De ander volgt het reguliere vwo-programma en is buiten school heel actief. En de derde vindt de tekstboeken hopeloos verouderd en wil weten waarom ze topografie uit haar hoofd moet leren en wanneer haar docenten gaan vertellen hoe je belastingen en verzekeringen regelt. Ik vind dat ze een punt heeft.”

Zij maakt zich serieus zorgen om deze generatie. Het is de generatie die in de de covid-periode twee jaar lang thuis heeft gezeten. “Na die periode is school doorgegaan alsof er nooit iets is gebeurd, terwijl deze groep door de omstandigheden wel een bepaalde cohesie en vorming mist. En wij doen alsof er niks aan de hand is. Zij hébben issues met socialisering, met overspannen zijn en met de uiting van bepaalde emoties.”

Studenten opleiden tot model thinkers

Zelf is Zafar opgeleid in de rechten en doet naar eigen zeggen, op het lezen van contracten na, niet heel veel meer met haar juridische kennis. Volgens haar hoef je ook niet per se te blijven in de richting waarin je studeert en is het belangrijker mensen op te leiden tot model thinkers.

Vanuit het Erasmus Centre for Entrepreneurship levert zij daaraan haar bijdrage door het bouwen van ecosystemen waarvan de organisatie zelf ook een onderdeel is, mee te gaan met de tijd door meer te doen met digitalisering en sociaal ondernemerschap op de kaart te zetten.

“Laten we studenten en ook docenten helpen vaardigheden te creëren waarmee zij zich wendbaar en flexibel in de wereld kunnen opstellen, zodat we daardoor vervolgens ook kunnen toewerken naar wendbare en flexibele onderwijsinstellingen.”

Tekst: Maureen van Althuis

Foto's: Jelmer de Haas