Praktijkvoorbeeld: HAN en RUG aan de slag met e-waste

Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN)

Sinds eind 2016 is de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) betrokken bij onze activiteiten rondom de verduurzaming van e-waste. Ze hebben in de 2 jaar waarin zij bezig zijn met het thema e-waste al verschillende praktische stappen gezet. Met hun voorbeelden willen we je inspireren om ook met e-waste aan de slag te gaan.

Nieuwe werkwijze om e-waste te voorkomen

Voor de HAN was de ondertekening van het Grondstoffenakkoord een belangrijke reden te beginnen met verduurzaming van e-waste. Dit heeft tot nieuwe een nieuwe werkwijze geleid op het gebied van:

• hergebruik van producten als iemand uit dienst gaat
• afschrijving en/of vervangen van producten. Deze worden duurzaam afgevoerd en krijgen via de leverancier een tweede leven
• inzet van ict-producten voor andere doeleinden. Een deel gaat naar de onderwijsomgeving nadat ze dienst hebben gedaan in de bedrijfsomgeving.
• de verantwoordelijkheid voor goed en netjes afvoeren van middelen die niet meer in gebruik zijn. De ict-organisatie voelt zich hier nadrukkelijk voor verantwoordelijk. Ze maken hier contractuele afspraken over met de leverancier.
• bewustwording bij medewerkers van de facilitaire dienst en ict. Hiervoor organiseren ze interne workshops Circulaire Economie.

Werken aan betere inbedding van circulaire economie

In de komende 2 tot 4 jaar wordt er sterk ingezet op een betere inbedding van circulaire economie binnen de HAN in samenwerking met het onderwijs. Uitdagingen daarbij zijn:

• het aanpassen van beleid op het gebied van vervanging. Hierbij wordt te veel gestuurd op economische levensduur (“als iets is afgeschreven wordt het vervangen”). Ze gaan de factor duurzaamheid (is het werkelijk noodzakelijk om te vervangen) in deze loop opnemen.
• de snelle technische veroudering van producten (bijvoorbeeld bij de overgang van Windows 7 naar Windows 10) in relatie tot de beheerkosten. Een belangrijke factor die meespeelt als het gaat om duurzaamheid en ict.

De rol van SURF volgens de HAN: ondersteuner en trekker

De HAN gebruikt ons rapport Grip op e-waste en het hierin gepresenteerde stroomschema:

• als een praktische tool om hun aanpak te bepalen
• om te werken aan bewustwording in het vervangingsproces.

De HAN geeft aan dat ze onze rol niet alleen zien om te helpen in het proces maar nadrukkelijk ook als kartrekker om andere organisaties in beweging te krijgen.

Rijksuniversiteit Groningen (RUG)

In haar Roadmap 2015-2020 stelt de RUG zich per pijler doelen om de universiteit te verduurzamen. Hierin staan ook pijlers in waardoor zij met het thema e-waste aan de slag zijn gegaan. Die gaan over:

1. de reductie van de totale afvalproductie in 2020 met tenminste 15% ten opzichte van 2005
2. duurzaam inkopen: maximaal groen, sociaal en economisch verantwoord

Behaalde resulaten op het gebied van e-waste

Een speerpunt van de RUG is een Sustainable Society. Duurzaamheid is daar een belangrijk onderdeel van. Alle onderdelen van de RUG denken mee over hoe zij hier zelf aan kunnen bijdragen. Binnen IT kwam toen al vrij snel e-waste als use-case naar voren. De RUG is daarmee aan de slag gegaan en heeft de volgende mooie stappen al gerealiseerd:

• Besluit computerapparatuur een langere afschrijvingstermijn te geven: Computers 5 jaar in plaats van 4 jaar en beeldschermen 6 jaar in plaats van 4 jaar. Dit scheelt behoorlijk in de jaarlijkse hoeveelheid e-waste.
• In elke aanbesteding staat een paragraaf over duurzaam inkopen. Dit draagt bij aan een circulaire economie. E-waste maakt hier onderdeel van uit.
• De oprichting van een Green Office. Inmiddels werken de ict-afdelingen binnen de RUG daar nauw mee samen.
• Centrale verzameling van e-waste en Europese aanbesteding van de afvalverwerking. Leverancier Virol/Reisswolf levert de RUG rapportages aan waarin o.a. het aantal kilo’s en herbruikbare grondstoffen worden vermeld. De RUG kijkt hierbij ook naar de benodigde certificeringen van de marktpartijen en de afvalverwerker heeft alle benodigde certificaten .
• Er is brede betrokkenheid bij het inzamelen, afvoeren en verwerken van e-waste:
  • Facilitair managers & ict demand managers
  • Green-Office
  • Medewerkers en studenten
  • ict- & AV-medewerkers
  • Het Facilitair Bedrijf
  • Afvalverwerker Virol/Reisswolf

Verdere verbeteringen op het gebied van e-waste

De RUG wil nog meer bereiken op het gebied van e-waste:

• Verder uitbreiden van inzamelpunten van e-waste.
• Inzetten van informatieschermen om rapportages te tonen over afvalhoeveelheden en teruggewonnen grondstoffen.
• Extra aandacht voor BYOD (bring your own device) met een campagne waarbij oude mobieltjes ingezameld worden.
• E-waste specifiek aandacht geven in de Europese aanbestedingen (o.a. met houvast uit het rapport Grip op e-waste).
• Met de werkgroep IT en het Green Office inventariseren van de inzetbaarheid van minicomputertjes als werkplek.

Haalbaarheid van e-waste initatieven

Een tip voor andere instellingen is om gewoon te beginnen. Kleine initiatieven vanaf de werkvloer dragen soms meer bij dan grote, opgelegde projecten. De RUG heeft bijvoorbeeld ingevoerd dat medewerkers hun kapotte muis bij de servicedeskbalie inruilen voor een nieuwe. Je voorkomt daarmee dat de defecte muis in de prullenbak en dus bij het restafval belandt.

Kosten zijn een grote uitdaging. Zolang zaken kostenneutraal kunnen, krijg je het CvB eenvoudig mee. Maar als er kosten gemaakt moeten worden, liggen zaken moeilijker. Een andere uitdaging is de markt voor tweedehands apparatuur. Deze lijkt te zijn ingestort. Het is daarom moeilijk om van apparatuur af te komen. Het risico neemt toe dat goed werkende apparatuur wordt afgevoerd in plaats van hergebruikt.

Handreiking naar andere instellingen

De RUG wil haar use-cases delen en blijven deelnemen en bijdragen aan landelijke bijeenkomsten die wij organiseren. Ze vinden e-waste een maatschappelijk probleem en daarin hebben de onderwijsinstellingen een verantwoordelijkheid. Overheidsinstellingen moeten hierin gezamenlijk een voorbeeldfunctie vervullen. Voor meer informatie over de ervaringen van de RUG kun je contact opnemen met Dries Gankema, demand manager bij de RUG: a.j.gankema@rug.nl.

De rol van SURF volgens de RUG: delen van kennis en ervaringen

De RUG ziet voor ons een rol weggelegd bij:

• het inrichten van een community voor duurzaamheid/e-waste waar je snel informatie kan krijgen over dit onderwerp en waar use-cases verzameld worden.
• het maken en bijhouden van een overzicht van alle instellingscontactpersonen die zich bezig houden met dit onderwerp
• het organiseren van bijeenkomsten rondom verduurzaming van ewaste. Volgens de RUG hebben wij beter dan welke onderwijsinstelling dan ook overzicht van wat er speelt binnen de instellingen.

De RUG is vanaf begin 2017 betrokken bij de SURF-bijeenkomsten rondom de verduurzaming van e-waste. De bijeenkomsten boden naar eigen zeggen “elke keer inspiratie om binnen de RUG verder te kijken naar wat wij nog meer kunnen doen dan alleen het plaatsen van e-waste containers”. 

Het SURF-rapport Grip op e-waste is binnen de RUG gepresenteerd en uitgereikt aan de mensen die betrokken zijn bij het thema e-waste.

Auteur: Timmy de Vos